قهوه یکی از محبوبترین نوشیدنیها در سراسر جهان به حساب میآید و بسیاری از مردم ، چند نوبت در روز از آن استفاده میکنند تا قادر به حفظ هشیاری و افزایش سطح تمرکز خود باشند و انرژی روزانه خود را به دست بیاورند . اثر انرژی بخش قهوه به خاطر وجود ماده محرکی به نام «کافئین» است که به صورت معمول ، اغلب بزرگسالان میتوانند روزانه ۴۰۰ میلیگرم از آن را مصرف کنند و با هیچ مشکلی روبهرو نشوند . اما اگر به این نوشیدنی اعتیاد پیدا کنید، ممکن است با انواع مضرات آن روبرو شوید . در بلاگ های قبلی از فواید و خواص قهوه گفتیم ولی حال میخواهیم با بعضی از عوارض آن شما رو آشنا کنیم ، برخی از این مضرات عبارت اند از :
- افزایش فشار خون
- سردرد
- سوزش معده
- لرزش عضلات
- اضطراب
- تکرر ادرار
- بیخوابی (دشواری در به خواب رفتن یا کسب خواب کافی)
- سرگیجه
- خستگی
- سرگیجه
- تپش قلب یا ریتم غیر عادی ضربان قلب
- کمآبی
- پوکی استخوان بیشتر در دوران پس از یائسگی (اگر رژیم غذایی حاوی کلسیم کافی نباشد)
- افزایش سطح کلسترول خون (ناشی از قهوه فیلتر و جوشاندهنشده)
اگر شما جزو آن دسته از افرادی باشید که به کافئین حساسیت دارند ، این عوارض را حتی با نوشیدن ۱ شات از آن در روز هم تجربه خواهید کرد . زنانی که در دوران بارداری به سر میبرند ، مایل به بارداری هستند و یا به فرزند خود شیر میدهند هم باید مقدار کافئین دریافتی را به کمتر از ۲۰۰ میلیگرم در روز برسانند . علاوه بر این ، آنهایی که از سوزش و رفلاکس معده رنج میبرند هم یا باید قهوه را در مقادیر بسیار اندک مصرف کنند و یا کاملا به هیچ عنوان از قهوه استفاده نکنند . اکنون که ذهنیتی کلی راجع به ضرر های قهوه به دست آوردید ، بیایید به شکلی عمیقتر اثرات جانبی مصرف زیاد کافئین را بررسی کنیم .
مهمترین مضرات قهوه چیست؟
کافئین به همان اندازه که به بهتر شدن خلق و خو شما و عملکرد ذهنی و فیزیکیتان میشود ، بعضی مشکلاتی ام امکان دارد برایتان به همراه بیاورد . پژوهشگران متوجه شدهاند فاکتورهایی مانند ژن شما هم میتوانند تاثیری مستقیم روی میزان مقاومت بدنتان در برابر کافئین و واکنشی که به آن نشان میدهید ، بگذارند . بنابراین برخی از افراد هم میتوانند مقادیر بسیار زیادی از کافئین را مصرف کنند و شاهد هیچگونه پیامد منفی نباشند. اما مهمترین مضرات قهوه موارد زیر است .
۱. اضطراب
کافئین قهوه به افزایش سطح هوشیاری کمک بسزایی میکند و برای اینکه قادر به چنین کاری باشد ، اثرات «آدنوزین» را در بدن خنثی میکند ، ماده آدنوزین مادهای شیمیایی است که در مغز باعث بروز حس خستگی میشود . از سوی دیگر کافئین به آزادسازی «آدرنالین» کمک میکند که افزایش انرژی را به همراه میآورد . هنگامی که قهوه را در مقادیر بالا مصرف میکنید ، این اثرات شکلی برجستهتر به خود گرفته و منجر به بروز حس تشویش و اضطراب و استرس میشوند .
جالب است بدانید که «اختلال اضطراب ناشی از کافئین» یکی از چهار سندرم مرتبط به کافئین است که از سوی اتحادیه روانشناسان آمریکا به رسمیت شناخته شده است . در گزارشها آمده که مصرف ۱۰۰۰ میلیگرم کافئین یا بیشتر در روز میتواند باعث به وجود آمدن اضطراب و استرس شود و انسان را کاملا بی قرار کند . بنابراین اگر به صورت مداوم احساس تشویش، بیقراری و اضطراب دارید، احتمالا بد نباشد که میزان مصرف کافئین خود را بررسی کرده و در صورت نیاز ، از آن کم کنید .
۲. بیخوابی
یکی از جذاب ترین و کاربردی ترین توانایی های کافئین بیدار نگه داشتن ما می باشد . اما اگر در مصرف قهوه زیادهروی کنید ، به سختی میتوانید خوابی کافی و شادابکننده داشته باشید . پژوهشگران طبق تحقیقات انجام داده متوجه شدند که با دریافت مقادیری بالا از کافئین ، به مدتزمان بیشتری برای به خواب رفتن نیاز خواهید داشت. و از سوی دیگر ، مجموع زمان خواب هم کاهش پیدا میکند مخصوصا در افرادی که سنشون بالا می باشد .
اگر مقدار کافئین دریافتی خود را دست کم بگیرید ، احتمالا اصلا متوجه نشوید که این قهوه است که خواب شما را برهم زده است . ناگفته نماند که اگرچه قهوه و چای اصلیترین منابع کافئین به حساب میآیند اما میتوان آن را در آب گازدار، کاکائو ، نوشیدنیهای انرژیزا و برخی داروها هم یافت . بعضی نوشیدنیهای انرژیزا میتوانند حاوی مقادیری تا ۵۰۰ میلیگرم به ازای هر قوطی کافئین هم باشند.
نکته مهم اینکه میزان کافئین قابل دریافت ، بدون اینکه خوابتان تحت تاثیر قرار بگیرد ، کاملا به ژنتیک بستگی دارد. علاوه بر این، هرچه در اوقات دیرتری از روز کافئین مصرف کنید ، احتمال تداخل آن با خواب بالاتر میرود ، زیرا چند ساعتی طول میکشد تا اثرات کافئین از بین بروند .
پژوهشها نشان میدهند که اگرچه کافئین به صورت میانگین برای پنج ساعت در بدن باقی میماند ، اما بازه زمانی حقیقی میتواند برای هر فرد چیزی بین یک ۱٫۵ تا ۹ ساعت باشد. به عنوان یک قاعده کلی، پیشنهاد میشود که مصرف کافئین را از عصر به بعد متوقف کنید تا تداخلی با خواب شب نداشته باشد .
۳. مشکلات گوارشی
بسیاری از مردم متوجه میشوند که نوشیدن قهوه صبحگاهی میتواند به فعالیت رودهشان کمک بسزایی کند . این بدان خاطر است که قهوه به ترشح «گاسترین» کمک میکند ، هورمون گاسترین هورمونی است که در معده به فعالیتهای روده بزرگ سرعت میبخشد . جالب اینجاست که حتی قهوههای بدون کافئین هم میتوانند منجر به بروز همچین واکنشی مشابه در بدن شوند .
با توجه به این موضوع، اگر مصرف بیشتری از کافئین را در روز استفاده کنیم ، ممکن است اسهال هم بشوید . از آنجایی که قهوه میتواند چنین اثرات قابلتوجهی بر کارکرد سیستم گوارشی بگذارد، احتمالا بد نباشد که از مقدار قهوه مصرفی خود بکاهید یا به سراغ نوشیدنیهایی با کافئین کمتر – مانند چای – بروید .
۴. از کار افتادگی عضلات
«رابدومیولیز» یا «واپاشی ماهیچه مخطط»، اتفاقی بسیار جدی است که باعث میشود فیبرهای آسیبدیده عضله، وارد جریان خون شوند و باعث مشکلاتی از قبیل از کار افتادگی کلیه و مشکلات این چنینی میشود .
تا به حال گزارشهای زیادی ارتباط میان رابدومیولیز و مصرف زیاد کافئین را نشان دادهاند ، هرچند که این پدیدهای نسبتا نادر است .
نکته مهم این است که نباید مقدار زیاد کافئین را در مدت زمان کوتاه در روز مصرف کنید خصوصا از سوی آنهایی که عادت به قهوه نداشته و یا حساسیت بالا به اثرات آن دارند . برای اینکه بتوان ریسکهای مرتبط با رابدومیولیز را کاهش داد، بهتر است کافئین دریافتی خود را به ۲۵۰ میلیگرم در روز محدود کنید ، مگر اینکه به مصرف مقادیر بیشتر عادت داشته باشید .
۵. اعتیاد
اگر از متخصصین تغذیه بپرسید که اصلیترین ضرر قهوه چیست ، یقینا و به احتمال ۱۰۰٪ به اعتیاد به آن اشاره خواهند کرد . پژوهشگران ثابت کرده اند که کافئین به شکلی مشابه با کوکائین و آمفتامینها ، برخی مواد شیمیایی مغز را فعال میکنند . هنگام مصرف زیاد قهوه در روز های پشت سر هم باید منتظر نوعی وابستگی روانی و فیزیکی به آن باشید .
در مجموع باید گفت که کافئین منجر به شکلگیری اعتیاد در بدن انسان نمیشود ، اما اگر به صورت مداوم قهوه یا نوشیدنیهای حاوی کافئین میخورید ، به احتمال فراوان نوعی وابستگی را به آنها تجربه خواهید کرد .
۶. فشار خون بالا
به نظر نمیرسد که قهوه منجر به افزایش خطرات قلبی و عروقی در اکثر مردم جهان شود ، با این حال پژوهشگران دریافتهاند که به خاطر اثر محرکی که قهوه بر روی سیستم عصبی میگذارد ، میتواند فشار خون را بالا ببرد . افزایش فشار خون یکی از اصلیترین پیشنیازهای حمله قلبی یا ایست قلبی میباشد ، چراکه در گذر زمان به عروق آسیب زده و از رسیدن جریان خون به قلب و مغز جلوگیری میکند .
۷. تپش قلب
یکی دیگر از مضرات اصلی و مهم قهوه این است که کافئین موجود در آن گاهی اوقات میتواند منجر به افزایش قابلتوجه ضربان قلب شود . از سوی دیگر ممکن است شاهد تغییر ریتم ضربان قلب هم باشید . این اتفاق بیشتر برای افراد جوانی میافتد که نوشیدنیهای انرژیزا و حاوی مقادیر بسیار زیاد از کافئین مصرف میکنند .
در پژوهشی کنترلشده، ۵۱ نفر که بیشتر از مشکلات قلبی رنج برده بودند ، به مدت پنج ساعت ، هر ساعت ۱۰۰ میلیگرم کافئین مصرف کردند. در نهایت مشخص شد که ریتم و ضربان قلب تمامی آنها در بازه طبیعی باقی ماند. در مجموع اما باید گفت که بهتر است صرفا به نتایج ضد و نقیض پژوهشها بسنده نکرده و در صورتی که شاهد تغییر ریتم یا ضربان قلب خود پس از مصرف کافئین بودید ، از مقدار مصرف روزانه خود بکاهید .
۸. خستگی
قهوه، چای و دیگر نوشیدنیهای حاوی کافئین به افزایش سطح انرژی بدن انسان کمک میکنند . با این حال ، ممکن است شاهد اثری معکوس هم باشید و زمانی که کافئین از بدن خارج میشود ، از حس خستگی زیادی رنج ببرید . در یک پژوهش با حضور ۴۱ مشارکتکننده مشخص شد که اگرچه نوشیدنیهای حاوی کافئین میتوانند سطح هشیاری را افزایش داده و منجر به بهبود خلق و خو شوند ، اما تمام مصرفکنندگان در روز بعد خستهتر از همیشه بودند.
۹. تکرر ادرار
تکرر ادرار هم یکی دیگر از رایجترین مضرات قهوه و کافئین زیاد است ، چراکه ترکیبهایی در آنها یافت میشود که اثری محرک بر مثانه میگذارند . احتمالا خود شما هم متوجه شده باشید که وقتی قهوه یا چای بیشتری نسبت به همیشه مینوشید ، بیشتر به دستشویی میروید .
اکثر پژوهشهایی که در زمینه اثر کافئین بر مثانه صورت گرفتهاند به صورت خاص بر افراد مسن یا آنهایی که مثانه بیشفعال دارند متمرکز بودهاند . با این حال شاهد تحقیقاتی روی افراد جوانتر هم بودهایم. در یک پژوهش با حضور ۱۲ فرد جوان تا میانسال که همگی مثانه بیشفعال داشتند ، مصرف ۴.۵ میلیگرم کافئین به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن منجر به افزایش قابلتوجه تکرر ادرار شد .